Wypalenie zawodowe – określane również mianem syndromu wypalenia zawodowego czy syndromu burnout – to w dzisiejszych czasach powszechne zjawisko. Polega ono na tym, że wykonywana dotychczas praca przestaje sprawiać satysfakcję, a staje się jedynie przykrym obowiązkiem, wykonywanie którego stanowi dla pracownika ogromne obciążenie psychiczne. Jak sobie radzić z tym problemem?
Kto jest podatny na wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe jest ubocznym skutkiem stresu, który w niewielkich dawkach działa na człowieka niczym dobra motywacja, jednakże w dużych staje się realnym zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia. Nie wolno go zatem bagatelizować, gdyż konsekwencje tego mogą być naprawdę groźne. Aby pokonać przeciwnika, jakim jest wypalenie zawodowe, trzeba przede wszystkim posiadać pewną wiedzę na jego temat.
Przez długi czas panowało przekonanie, iż na syndrom wypalenia zawodowego najbardziej narażone są osoby pracujące w zawodach wymagających intensywnych kontaktów z ludźmi, a więc m. in. nauczyciele, pracownicy służby zdrowia, psychologowie, pracownicy socjalni etc. Wskazywano również na wiek takich osób, zaliczając do wspomniane grupy pracowników po 40 roku życia. Współczesne realia uległy jednak zmianie – i tak na dobrą sprawę wiek czy wykonywana profesja nie mają w omawianym kontekście większego znaczenia, aczkolwiek istnieją pewne cechy osobowościowe, które można uznać za czynniki zwiększonego ryzyka:
• nadwrażliwość,
• niskie poczucie własnej wartości,
• tendencja do postrzegania życiowych problemów w kategoriach porażek, a nie wyzwań,
• skłonności neurotyczne,
• tendencje do pracoholizmu.
Dodatkowo wypaleniu zawodowemu sprzyjają przesłanki o charakterze:
• wewnętrznym – np. nadmierne zaangażowanie w pracę kosztem życia prywatnego,
• związanym z pracą – np. powtarzalność wykonywanych zadań, nie określone jasno cele,
• związanym z firmą – np. wygórowane i niemożliwe do spełnienia wymagania stawiane pracownikom, zła komunikacja.
Wypalenie zawodowe to wieloetapowy proces
Wypalenie zawodowe jest procesem przebiegającym w kilku etapach. W tym zakresie wyróżnia się następujące fazy:
• wypalenia fizycznego i emocjonalnego – pracownik staje się przemęczony, pojawiają się różne bóle ciała, praca kojarzy się z czymś przykrym itp.,
• wątpliwości i wstydu – do powyższych symptomów dochodzą chęć odzyskania kontroli nad życiem i zmniejszenia obciążeń wynikających z pracy, szukanie zewnętrznych przyczyn pogarszającego się samopoczucia itp.,
• cynizmu – pracownik postrzega miejsce pracy jako mu nieprzyjazne, a swoich współpracowników w kategoriach beznadziejnych osób, drastycznie spada zaangażowanie w pracę, zaś fizyczne objawy przybierają na sile itp.,
• poddania się – pracownik postrzega swoją sytuację jako sytuację bez wyjścia, nie ma chęci na podejmowanie jakiejkolwiek aktywności zawodowej i szukanie nowej pracy, gdyż wychodzi z założenia, iż i tak niczego to nie zmieni itp.
jakie kroki podejmować?
Co robić, gdy pojawiają się niepokojące objawy? Przede wszystkim nie wolno czekać z założonymi rękoma, gdyż sytuacja będzie się tylko pogarszać. Warto wówczas pamiętać o tym, że ze swoim problemem nie jest się samemu – zawsze można zwrócić się do przyjaciół czy rodziny, a także skorzystać z profesjonalnej pomocy udzielonej przez dobrego psychologa czy psychoterapeutę. Należy również mieć świadomość tego, że wypalenie zawodowe jest rezultatem określonej sytuacji – nie wynika w żadnym wypadku z tego, że ktoś się do czegoś nie nadaje bądź jest słaby w tym, co robi. Każdego może to spotkać – poniższe wskazówki mogą okazać się przydatne.
• Wolniejsze tempo – nadmiar obowiązków nikomu nie służy. Wskazana jest rezygnacja z wykonywania czynności, które nie są niezbędne. Odpada przynoszenie pracy do domu. Najważniejszy jest odpoczynek i relaks – na to w ciągu dnia po prostu trzeba znaleźć czas. Jeśli istnieje taka możliwość, dobrze jest wykorzystać zaległy urlop i na ten czas zupełnie zapomnieć o pracy. Zmiana otoczenia pozwoli odświeżyć umysł i naładować baterie – podobnie jak poświęcenie się zajęciom sprawiającym przyjemność.
• Realistyczne cele – ludzie często doznają wypalenia, gdyż mocno zawyżają poprzeczkę wymagań wobec samych siebie. Porywanie się z motyką na słońce zwykle przynosi efekt odwrotny od zamierzonego. Przy realizacji większych zadań najlepiej sprawdza się metoda małych kroków – a więc duży cel należy podzielić na mniejsze.
• Zmiana myślenia na swój temat – ludzie w zbyt dużym stopniu skupiają się na swoich wadach i porażkach, a kompletnie nie doceniają mocnych stron. To wymaga zmiany.
• Asertywność – umiejętność mówienia „nie” bardzo się w życiu przydaje, również w pracy, by nie brać na swoje barki dodatkowych zobowiązań, które przytłaczają.
• Dystans – branie wszystkiego do siebie to jeden z czynników powodujących wypalenie zawodowe.
• Zmiany na niwie zawodowej – na początek można przeprowadzić rozmowę z przełożonym i poprosić np. o zmianę zakresu obowiązków oraz o zredukowanie ich ilości. Jeśli to nie poskutkuje, nie obejdzie się bez rewolucji – czyli zmiany pracy. Z pewnością wywołuje to mnóstwo obaw, ale zmiany są potrzebne, by nie tracić entuzjazmu i nie popaść w rutynę.
